IK BEN ESSENT

"Waarom ben je hier als je het niet begrijpt?" Geconfronteerd met de abruptheid van de opmerking voelde ik een mix van verbazing en onzekerheid. De woorden van mijn klasgenoot raakten me direct, maar ik kon niet meteen reageren. Ik wilde mijn recht om vragen te stellen verdedigen, maar ik wist niet wat ik hierop moest antwoorden. Ik was bijna opgelucht dat het voor heel de klas gebeurde, zodat deze gedachten in ieder geval besproken konden worden in plaats van opgesloten in iemands hoofd. Het is immers onmogelijk om iemands mening te veranderen als ze die niet eens willen uitspreken.

Gelukkig stond de docent op, en maakte hij duidelijk aan de hele klas, die zijn adem inhield tijdens dit moment, dat deze opmerking ongepast was, omdat ik een van de hoogste cijfers voor het vorige examen had behaald. Met opgeheven hoofd keerde ik terug naar mijn plaats.

Ongeveer een jaar hiervoor had een docent mij aanbevolen extra wiskundelessen te nemen als keuzevak op mijn middelbare school. Ik ging hier met plezier heen, zonder stil te staan bij het feit dat er minder vrouwelijke leerlingen waren. Maar vanaf dat moment veranderde dat. Ik werd bewuster van sommige vooroordelen die subtiel het gedrag van mij en anderen beïnvloedden.

Al snel leerde ik dat er veel meer van dit soort momenten zouden volgen. Momenten waarbij vooroordelen over gedrag, uiterlijk, geslacht, of wat dan ook, naar boven drijven en je de verkeerde kant op meevoeren. Soms subtieler, maar daardoor ook lastiger, omdat er niemand is die voor je op kan komen, behalve jijzelf.

In mijn vakgebied, kunstmatige intelligentie (AI), is het wegnemen van vooroordelen een van de grootste uitdagingen. AI-systemen leren namelijk van de data die we ze geven, en die data weerspiegelt vaak de vooroordelen die in de samenleving zelf bestaan. Dit maakt het moeilijk om AI daadwerkelijk objectief te maken, terwijl we tegelijkertijd ook niet weten hoe we vooroordelen in de maatschappij kunnen wegnemen. Vooral de subtiliteiten die ontsnappen aan onze goedbedoelde woorden en acties kunnen een enorme impact hebben, je met vooroordelen recht in je gezicht slaan. Dat is ook meteen wat het zo lastig maakt: hoe kan je deze vooroordelen wegnemen als ze zo subtiel zijn, of bijna niet direct op te merken?

Het is daarom belangrijk dat we altijd open staan voor discussie en dit niet onbesproken laten. Verandering kan niet van de ene op de andere dag plaatsvinden, maar wat we wél kunnen doen, is actief ruimte maken voor gesprekken over de vooroordelen die we niet altijd zien. We moeten onszelf – en anderen – de vraag stellen: wat zit er werkelijk achter de dingen die we zeggen en doen? Alleen door onszelf kwetsbaar op te stellen en samen die oncomfortabele gesprekken te voeren, kunnen we echte vooruitgang boeken.

Jacqueline van Arkel Conversational AI Engineer

Ik geef het stokje door aan Jarich Braeckevelt